درمان صرع با rTMS
فهرست مطالب
- درمان صرع با rTMS: رویکرد نوین در کنترل تشنج
- 1. مقدمه
- 2. صرع چیست؟
- 3. درمان‌های رایج برای صرع
- 4. rTMS چیست؟
- 5. مکانیسم اثر rTMS در درمان صرع
- مکانیسم‌های الکتروفیزیولوژیک
- تأثیر بر انتقال‌دهنده‌های عصبی
- تأثیر بر کانال‌های یونی
- مکانیسم‌های محافظت عصبی (نورومحافظتی)
- اثرات متابولیکی
- 6. شواهد علمی درباره درمان صرع با rTMS
- 7. مزایا و معایب درمان صرع با rTMS
- مزایا:
- معایب:
- 8. پروتکل‌های درمانی رایج در rTMS برای صرع
- 9. مقایسه rTMS با سایر روش‌های درمانی صرع
- 10. چه کسانی کاندید مناسبی برای درمان صرع با rTMS هستند؟
- 11. عوارض جانبی احتمالی
- 12. تجربه‌های بیماران
- 13. نقش کلینیک دکتر امین‌زاده در درمان صرع با rTMS
- 14. نکات مهم قبل از شروع درمان rTMS
- 15. واژه‌نامه تخصصی
- 16. پرسش‌های متداول (FAQ)
- 17. منابع علمی
- 18. جمع‌بندی
درمان صرع با rTMS: رویکرد نوین در کنترل تشنج
1. مقدمه
صرع یکی از بیماری‌های عصبی شایع در دنیاست که زندگی میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار داده است. با پیشرفت علم، روش‌های جدیدی برای کنترل بهتر این بیماری توسعه یافته‌اند. یکی از این روش‌ها، درمان صرع با rTMS یا تحریک مغناطیسی مکرر مغز است. این روش نوآورانه، امیدهای تازه‌ای را برای بیماران مقاوم به درمان دارویی فراهم کرده است.
2. صرع چیست؟
صرع (Epilepsy) یک اختلال نورولوژیک مزمن است که با حملات تشنجی مکرر مشخص می‌شود. این حملات ناشی از فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز هستند و می‌توانند به‌صورت‌های مختلفی ظاهر شوند؛ از حرکات غیرارادی گرفته تا اختلال در هوشیاری یا تغییرات رفتاری. انواع شایع آن عبارتند از:
- صرع فوکال (موضعی)
- صرع ژنرالیزه (عمومی)
- صرع شبانه
- صرع مقاوم به درمان
3. درمان‌های رایج برای صرع
- داروهای ضدتشنج (AEDs): اولین خط درمان، مؤثر برای بسیاری از بیماران.
- جراحی مغز: در موارد صرع فوکال با منشأ مشخص.
- رژیم کتوژنیک: به‌ویژه در کودکان مؤثر است.
- تحریک عصب واگ (VNS): روشی نیمه‌تهاجمی برای صرع مقاوم.
- تحریک عمقی مغز (DBS): روش پیشرفته نورومدولاسیون.
با این حال، حدود 30% از بیماران به دارو پاسخ نمی‌دهند. این بیماران به‌عنوان موارد “صرع مقاوم به درمان” شناخته می‌شوند.
4. rTMS چیست؟
rTMS (repetitive Transcranial Magnetic Stimulation) یا تحریک مغناطیسی مکرر جمجمه‌ای، یک روش غیرتهاجمی است که با استفاده از میدان مغناطیسی، سلول‌های عصبی مغز را تحریک می‌کند.
درمان صرع با rTMS به‌ویژه در سال‌های اخیر مورد توجه محققان و پزشکان قرار گرفته است.
5. مکانیسم اثر rTMS در درمان صرع
rTMS با ایجاد پالس‌های مغناطیسی به نواحی خاصی از مغز اعمال می‌شود. در بیماران صرعی، این پالس‌ها به‌طور معمول به نواحی بیش‌فعال مغز هدف گرفته می‌شوند تا فعالیت غیرطبیعی الکتریکی را کاهش دهند. تحریک با فرکانس پایین (1 هرتز) می‌تواند موجب سرکوب نورون‌های بیش‌تحریک‌شده شده و وقوع تشنج را کاهش دهد. درواقع، درمان صرع با rTMS موجب “نورومدولاسیون” یا تنظیم مجدد فعالیت عصبی مغز می‌شود.
تحقیقات نشان داده‌اند که تحریک مغناطیسی مکرر مغز (rTMS) می‌تواند از راه‌های مختلف به کاهش دفعات و شدت حملات تشنجی در بیماران مبتلا به صرع کمک کند. در ادامه، به مهم‌ترین مکانیسم‌های احتمالی این اثر اشاره می‌شود:
مکانیسم‌های الکتروفیزیولوژیک
در بیماران مبتلا به صرع کنترل نشده، آستانه تحریک حرکتی در حالت استراحت (RMT) و میزان مهار داخلی قشر مغز (iCI) کاهش می‌یابد. هرچه دفعات تشنج بیشتر باشد، این کاهش نیز شدیدتر خواهد بود. برای مثال، در مطالعه‌ای از Kotova و Vorobieva (2007)، مشخص شد که بین کاهش RMT و تعداد حملات تشنجی، رابطه مستقیمی وجود دارد.
مطالعه‌ای دیگر از Inghilleri نشان داد که در نیمکره‌ای از مغز که کانون صرع در آن قرار دارد، دوره سکوت کورتیکال (CSP) کوتاه‌تر از نیمکره مقابل است. پژوهش‌های Cincotta و همکاران نیز نشان داد که اعمال rTMS با فرکانس پایین (مثلاً 0.3 هرتز به مدت ۳۰ دقیقه) باعث افزایش طول مدت CSP می‌شود. این افزایش احتمالاً ناشی از تقویت مهار نورونی است و بیانگر توانایی rTMS در ایجاد تعادل مجدد در فعالیت قشر مغز و کاهش تشنج است.
تأثیر بر انتقال‌دهنده‌های عصبی
در صرع، تعادل بین پیام‌رسان‌های تحریکی مانند گلوتامات و مهاری مانند GABA به هم می‌خورد. گیرنده NMDA که یکی از گیرنده‌های مهم گلوتامات است، در ورود یون کلسیم به سلول نقش دارد و فعال شدن بیش‌ازحد آن می‌تواند منجر به تشنج شود. در مقابل، آنزیم GAD65 مسئول تولید GABA است که باعث مهار فعالیت‌های بیش‌فعال نورونی می‌شود.
مطالعات نشان می‌دهد که rTMS با فرکانس پایین می‌تواند با کاهش فعالیت گیرنده‌های NMDA و افزایش بیان آنزیم GAD65 در هیپوکامپ، تعادل عصبی را به نفع مهار نورونی برگرداند و به این شکل، حملات تشنجی را کاهش دهد.
تأثیر بر کانال‌های یونی
مطالعات روی حیوانات نشان داده‌اند که rTMS می‌تواند به طور موقت فعالیت کانال‌های سدیم مانند SCN1A را کاهش داده و فعالیت کانال‌های پتاسیم مانند Kca1.1 را در هیپوکامپ افزایش دهد. این تغییرات باعث کاهش تحریک‌پذیری سلول‌های عصبی شده و احتمال بروز تشنج را پایین می‌آورند.
مکانیسم‌های محافظت عصبی (نورومحافظتی)
یکی دیگر از اثرات مفید rTMS افزایش بیان پروتئین‌هایی مانند Bcl-2 است که از مرگ سلولی (آپوپتوز) جلوگیری می‌کند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که در ناحیه CA1 هیپوکامپ، سطح این پروتئین بعد از rTMS افزایش می‌یابد و می‌تواند از سلول‌های مغزی در برابر آسیب محافظت کند (مطالعه Song & Tian، سال 2004).
همچنین، rTMS باعث افزایش بیان پروتئین SAPP (نوعی پروتئین پیش‌ساز آمیلوئید با عملکرد حفاظتی) می‌شود که نقش مهمی در بقای نورون‌ها، رشد آکسون‌ها و بهبود ارتباطات عصبی دارد.
اثرات متابولیکی
تحریک مغناطیسی مغز می‌تواند متابولیسم یا سوخت‌وساز سلول‌های مغزی را نیز تغییر دهد. این تغییرات به نوع فرکانس استفاده‌شده بستگی دارد:
-
rTMS با فرکانس پایین باعث کاهش فعالیت متابولیکی در ناحیه تحریک‌شده و بخش‌های مرتبط می‌شود.
-
rTMS با فرکانس بالا برعکس، متابولیسم را افزایش می‌دهد.
از آنجا که کاهش متابولیسم می‌تواند منجر به کاهش تحریک‌پذیری نورونی شود، یکی از مکانیسم‌های کلیدی اثر ضدصرعی rTMS با فرکانس پایین همین مهار متابولیکی است.
6. شواهد علمی درباره درمان صرع با rTMS
مطالعات بسیاری در دهه گذشته اثرگذاری درمان صرع با rTMS را بررسی کرده‌اند:
- 2016: مطالعه‌ای در سال 2016 در Journal of Neurology نشان داد که بیماران با صرع کانونی مقاوم به درمان، کاهش قابل توجهی در دفعات تشنج پس از 4 هفته درمان با rTMS تجربه کردند.
- 2020:در مرور سیستماتیک منتشرشده در Epilepsy Research در سال 2020، مشخص شد که rTMS با فرکانس پایین (1 هرتز) در بیماران با صرع موضعی مؤثر است.
- 2021: کاهش حملات تشنج پس از 10 جلسه rTMS در Clinical Neurophysiology گزارش شد.
7. مزایا و معایب درمان صرع با rTMS
مزایا:
- غیرتهاجمی بودن
- بدون نیاز به بیهوشی
- مناسب برای صرع مقاوم به درمان
- بدون عارضه دارویی
معایب:
- نیاز به جلسات مکرر
- دسترسی محدود به دستگاه‌های تخصصی
- هزینه بالا در برخی کشورها
8. پروتکل‌های درمانی رایج در rTMS برای صرع
پروتکل‌های مختلفی بسته به نوع صرع و محل کانون تشنج وجود دارد:
- فرکانس تحریک: 1 هرتز (مهاری) – rTMS با فرکانس پایین (1Hz) روی ناحیه کانونی صرع
- محل تحریک: کانون تشنج در نیمکره مغزی
- تعداد جلسات: 20 تا 30 جلسه در 4 تا 6 هفته
- مدت هر جلسه: حدود 20 تا 30 دقیقه
- شدت تحریک: حدود 90–100٪ آستانه حرکتی فرد
9. مقایسه rTMS با سایر روش‌های درمانی صرع
| روش درمانی | تهاجمی بودن | نیاز به دارو | مؤثر در صرع مقاوم |
|---|---|---|---|
| داروها | ❌ | ✅ | ❌ |
| جراحی مغز | ✅ | ❌ | ✅ |
| VNS | ✅ | ❌ | ✅ |
| درمان صرع با rTMS | ❌ | ❌ | ✅ |
10. چه کسانی کاندید مناسبی برای درمان صرع با rTMS هستند؟
- بیماران با صرع موضعی یا فوکال
- افرادی که به دارو پاسخ نداده‌اند
- بیمارانی که امکان جراحی ندارند یا مایل به جراحی نیستند
- کسانی که عوارض داروها را تحمل نمی‌کنند
- بیماران با عوارض شدید دارویی
- نوجوانان و بزرگسالان بالای 12 سال
11. عوارض جانبی احتمالی
درمان صرع با rTMS معمولاً عوارض کمی دارد. برخی از عوارض ممکن شامل:
- سردرد خفیف
- احساس سوزن‌سوزن شدن در محل تحریک
- خواب‌آلودگی
- در موارد نادر: ایجاد تشنج (در صورت استفاده نادرست از پروتکل)
12. تجربه‌های بیماران
در کلینیک‌های مجهز به دستگاه‌های پیشرفته rTMS مانند کلینیک دکتر امین‌زاده، بیماران پس از چند هفته کاهش تعداد و شدت حملات تشنج را گزارش کرده‌اند. برخی موفق به کاهش دوز دارو یا قطع آن شده‌اند. همچنین بهبود در خواب، خلق و خو و تمرکز گزارش شده است.
13. نقش کلینیک دکتر امین‌زاده در درمان صرع با rTMS
کلینیک دکتر امین‌زاده در مشهد، اولین مرکز شرق کشور با دستگاه‌های پیشرفته rTMS آمریکایی و انگلیسی، خدمات تخصصی rTMS برای صرع را ارائه می‌دهد. با بهره‌گیری از تیم حرفه‌ای، نقشه‌برداری مغزی، EEG و طراحی پروتکل شخصی‌سازی‌شده، مسیر درمانی ایمن و مؤثری برای بیماران فراهم شده است.
14. نکات مهم قبل از شروع درمان rTMS
- انجام EEG و MRI برای تعیین کانون تشنج
- بررسی سابقه پزشکی و دارویی کامل
- ارزیابی نورولوژیک و روانپزشکی
- نداشتن ایمپلنت یا جسم فلزی در جمجمه
15. واژه‌نامه تخصصی
- صرع (Epilepsy): اختلال نورولوژیکی با تشنج‌های مکرر.
- rTMS: تحریک مغناطیسی مکرر جمجمه‌ای.
- تشنج (Seizure): فعالیت الکتریکی غیرطبیعی مغز.
- نورومدولاسیون: تنظیم فعالیت نورونی با روش‌های غیرتهاجمی یا تهاجمی.
- کانون تشنج: ناحیه‌ای از مغز که منشأ شروع تشنج است.
- فرکانس پایین: تحریک کمتر از 1 هرتز برای مهار نورونی.
16. پرسش‌های متداول (FAQ)
آیا درمان صرع با rTMS درد دارد؟
خیر. این روش غیرتهاجمی است و بیشتر بیماران آن را به‌راحتی تحمل می‌کنند.
چند جلسه برای دیدن نتیجه نیاز است؟
معمولاً بین 20 تا 30 جلسه، اما ممکن است بسته به نوع صرع و شدت علائم، دوره درمانی متفاوت باشد.
آیا درمان صرع با rTMS دائمی است؟
ممکن است نیاز به جلسات نگهدارنده وجود داشته باشد. برخی بیماران پس از چند ماه نیاز به تکرار دوره دارند.
آیا این درمان مورد تأیید علمی است؟
بله. مطالعات معتبر زیادی در مجلات علمی مانند Neurology، Brain Stimulation و Epilepsy Research منتشر شده‌اند.
درمان صرع با rtms
17. منابع علمی
- TMS for Epilepsy: A Systematic Review Epilepsy Research, 2020
- Low-frequency rTMS in focal epilepsy Brain Stimulation, 2016
- Guidelines on the therapeutic use of rTMS Clinical Neurophysiology, 2021
- rTMS for the treatment of pharmacoresistant focal epilepsy Neurology, 2015
18. جمع‌بندی
درمان صرع با rTMS اکنون به عنوان یک راهکار امیدبخش و اثبات‌شده در سراسر جهان شناخته شده است.درمان صرع با rTMS رویکردی علمی، ایمن و مؤثر در مدیریت این بیماری است. شواهد علمی متعدد نشان می‌دهند که تحریک مغناطیسی مغز می‌تواند به‌عنوان مکملی ارزشمند در کنار داروها عمل کرده و کیفیت زندگی بیماران را به‌طور چشم‌گیری بهبود بخشد.
درمان صرع با rTMS، یک گزینه علمی، مؤثر و ایمن برای بیمارانی است که به دارو پاسخ نمی‌دهند یا تمایلی به جراحی ندارند. با استفاده از فناوری پیشرفته، پروتکل‌های علمی و تجربه‌ی بالینی، rTMS می‌تواند کیفیت زندگی بیماران مبتلا به صرع را به‌طور قابل‌توجهی بهبود بخشد. کلینیک دکتر امین‌زاده در مشهد، با ارائه این خدمت تخصصی، گامی مؤثر در درمان بیماران صرعی برداشته است.
با انتخاب مرکز درمانی معتبر و استفاده از تجهیزات استاندارد، می‌توان از مزایای این روش نوین بهره‌مند شد. با بهره‌گیری از این روش در درمانگاه تخصصی دکتر امین‌زاده، گامی مؤثر در جهت بازگشت به زندگی عادی بردارید.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان با بیماری صرع دست‌وپنجه نرم می‌کنید و از عوارض داروها یا عدم پاسخ‌گویی به درمان‌ها رنج می‌برید، rTMS می‌تواند گزینه‌ای امیدبخش، مؤثر و غیرتهاجمی برای شما باشد. با جلسات کوتاه، بدون درد و بدون نیاز به بستری، می‌توانید شاهد بهبود کیفیت زندگی و کاهش علائم آزاردهنده باشید. اکنون زمان آن است که با نگاهی نو به درمان، قدمی مؤثر به‌سوی بهبودی بردارید.
✅ “با rTMS، صرع را خاموش کن؛ زندگی را دوباره روشن کن!”
درمانگاه تخصصی مغز و اعصاب و روان دکتر امین‌زاده، به عنوان اولین مرکز مجهز به rTMS آمریکایی و انگلیسی در مشهد، آماده ارائه درمان صرع با rTMS و با استفاده از فناوری روز دنیاست.
✨ مشاوره تخصصی و نوبت‌گیری آسان
📍 آدرس: مشهد، احمدآباد، نبش قائم 17
📱 تلفن نوبت‌دهی: 05138411155
🌐 وب‌سایت: درمانگاه تخصصی مغز و اعصاب و روان دکتر امین زاده
🎯ما در کنار شما هستیم تا بدون درد، زندگی را دوباره تجربه کنید.
💡 برای ارزیابی تخصصی و شروع درمان صرع با rTMS در مشهد، همین حالا با درمانگاه تخصصی مغز و اعصاب و روان دکتر امین‌زاده در مشهد نوبت یا تماس بگیرید .
آینده‌ی سلامت روان شما از همین امروز شروع می‌شود.
